Eind oktober 2015; dit zijn de mooiste dagen ooit
op mijn verjaardagsfeestje. Ik kan me niet heugen dat het ooit zo’n aangenaam weer
is geweest. Twintig graden buiten! Nauwelijks een zuchtje wind en overal waar
je kijkt warme herfstkleuren. Zelfs buiten zitten en het leven koesteren in een
laagstaand zonnetje behoort tot de mogelijkheden. Het moet niet gekker worden; een
tuinfeest in de herfst. Normaal gesproken ziet mijn dag er altijd grauw, grijs en koud uit en wordt omringd met
regenbuien en najaarsstormen. Mijn
verjaardag is zo’n dag die in de regel binnenshuis bij de kachel moet worden
gevierd. Dus ik nodig gewoontegetrouw het aantal gasten uit dat ik kwijt kan in
mijn woonkamer. Een uitgebreid feestje plannen op een zonovergoten terras is
nooit een optie.
Dat is al zo sinds mijn kindertijd. Destijds waren
er geen grote groepen vriendjes rond een gezellige tafel. Als ik geluk had
kwamen opa, oma en een enkele tante op bezoek. Trakteren? Koffie, thee en ranja
met een extra groot koekje of een stukje cake. Ik kreeg een enkel cadeautje in
de vorm van een warme trui, sokken of een nieuwe winterjas. Soms verscheen er een
gulden op tafel; voor in de spaarpot. Wel kon ik rekenen op mijn
lievelingskostje uit de gezinskeuken. En dat was het wel, in een tijd waarin
mijn ouders het altijd druk hadden en er weinig aandacht was voor de verjaardag
van een kind.
Tja, ik kom uit een katholiek nest en vroeger
werden de laatste dagen van oktober - Allerheiligen en Allerzielen - met de nodige tradities gevierd. Op graven van
geliefden werden grote bloemwerken met Chrysanten geplaatst als eerbetoon aan
de overledenen. De kerkhoven werden aan het einde van de herfst zorgvuldig schoongeveegd,
opgeknapt en opgefleurd.
Mijn vader was bloemist en in de weken voorafgaand
aan 30 oktober moest hij het broodnodige geld voor de winter die komen ging
zien te verdienen. Het hele gezin hielp mee. Onze herfstvakantie stond steevast
in het teken van werken. Samen met pa hadden wij - zijn kinderen - de belangrijke taak om de eerder bestelde bloemen,
potten en kransen op het juiste graf op het kerkhof te plaatsen. En o wee als
je daar een fout bij maakte, dan waren de rapen gaar want de klant was altijd
koning!
Na gedane arbeid kropen wij bij de kachel en
maakten de meest vreemde figuurtjes van geraapte eikels, kastanjes en
luciferhoutjes. We speelden er uren mee en luisterden ondertussen naar de
radio; In antwoord op Uw Schrijven. De
eerste snert van het seizoen stond al urenlang op een petroleumstel in de
keuken te koken; een dikke erwtenprut zonder rookworst waarvan de bouillon getrokken
werd uit een goedkope varkenshiel. Ik ruik die weeïge lucht nog als ik er aan
denk.
Soms had je pech. Dan woedde er in de nacht
voorafgaand aan de openstelling van de kerkhoven een storm en kon je weer van
voor af aan beginnen. Uitzoeken wie wat had besteld, bladeren wegvegen, het
bewuste bloemwerk dat was weggewaaid terugvinden, fatsoeneren en weer plaatsen
op de juiste grafsteen. Wanneer het in die nacht had gevroren moest je alsnog
achteraf de aangetaste bruine bloemen uit bloemwerken gaan plukken, want dat
zag er natuurlijk niet fris uit. Kortom, één en al ellende.
Tot het donker werd was het hard werken op een
plek waar je als kind niet graag wilde zijn. Het had iets sinisters. Als het
koud, winderig en mistig was werd ik snel bang. Dat onaangename kriebelige
gevoel in je lijf, het vermoeden dat er iemand stiekem naar je keek of je achterna
zat … brrr.
Die angst vond zijn oorsprong in het feit dat er erg
geheimzinnig werd gedaan over alles wat maar met het mysterie van de dood te
maken had. Kinderen werden buiten ziekteprocessen van dierbaren gehouden, overlijden
hoorde niet bij een kinderleven, laat staan het doormaken van een rouwproces. Oma was er gewoon op een dag niet meer, punt.
Daar praatte je niet over, het was gewoon zo. Je leventje draaide als vanouds door
na die ene vreemde dag waarop er plotseling veel familieleden in zwarte kleren bij jou
thuis koffie kwamen drinken en hun ogen depten met grote boeren zakdoeken.
Het kerkhof was voor mij een lugubere plek waar je
over dode mensen zoals mijn oma liep die daar lag begraven, en mijn grote dosis
fantasie daarover bezorgde me nachtmerries. De laatste dagen van oktober zijn sindsdien
onlosmakelijk verbonden met dat jaarlijks terugkerende ritueel van toen en de
herinneringen eraan zitten vastgeroest in mijn brein.
Weemoedig en met gemengde gevoelens kijk ik op die
tijd terug omdat het vieren van mijn verjaardag regelmatig werd vergeten en zodoende
beladen was. Ik vond het verre van leuk dat
ik uitgerekend in dat trieste deprimerende jaargetijde waarin de dood een
hoofdrol speelde geboren was.
Wij – plattelandse zuiderlingen - hadden jarenlang
geen idee hoe elders in de wereld de herfst werd gevierd, zo vastgeroest zaten
we in onze eigen tradities en kortzichtigheden. We kenden geen pompoenen. Scary movies moesten
nog worden uitgevonden. Trick and treat, halloween? Nooit van gehoord!
Tegenwoordig is alles anders. Tradities veranderen
gelukkig en ik ontwaak steeds sneller uit mijn nare oktobernachtmerries. We
hebben lekker een middagje in het bos door grote hopen gevallen bladeren
gelopen. Ze voor ons uitgeschopt om het knisperen ervan te kunnen horen. De
vochtige herfstlucht opgesnoven, de laatste paddenstoelen bewonderd.
Toen ik thuis kwam rook ik pompoen, koriander, een
geurig gemberworteltje, room en knapperige uitgebakken spekjes. In een grote gezellige
pan is de soep in een mum van tijd klaar met hulp van een moderne inductieplaat.
Lekker met een stukje stokbrood-kruidenboter.
De kaarsjes gaan aan, er ligt een spannend boek
voor het grijpen, er verschijnt een leuk programma op de tv om tussendoor naar
te kijken. De bank met fleece deken is een warm nest. Ik ben omringd door
dierbaren; een lieve man, gelukkige kinderen en een scheet van een kleine zoon.
Samen zitten we aan een grote tafel met daarop als toetje een stuk
eigengebakken appeltaart. We pakken een borrel en verheugen ons op de goede
gesprekken die ongetwijfeld later op de avond nog zullen volgen en die gerust
over de dood mogen gaan.
Over één ding zullen we niet uitgepraat raken; dat
heerlijke najaarsweer van deze herfst. Het verjaagt de laatste beelden van skeletten
uit mijn geheugen en maakt me dankbaar. Het leven is waard om te worden
genoten, zeker op je verjaardag!